کشف نشانه‌های حیات میکروبی در سیاره زهره دانشمندان را شوکه کرد

کشف نشانه‌های حیات میکروبی در سیاره زهره دانشمندان را شوکه کرد

اخیرا کشف جالب‌توجهی در مورد حیات میکروبی در سیاره زهره یا همان ونوس انجام شده که دانشمندان را شگفت‌زده کرده، در حالی که این جرم آسمانی به هیچ وجه قابل سکونت نیست!

به تازگی خبر کشف نشانه‌هایی احتمالی از حیات میکروبی در سیاره زهره یا همان ونوس در صدر اخبار دنیای ستاره شناسی بوده و در ادامه قصد داریم تا به بررسی دقیق‌تر این کشف جالب‌توجه بپردازیم.

سیاره زهره که با نام ناهید هم شناخته می‌شود، به هیچ وجه جای مناسبی برای سکونت بشر نیست؛ باران‌های اسید سولفوریک، اتمسفری سرشار از کربن دی اکسید خفه کننده و فشار جوی تا ۱۰۰ برابر بیشتر از فشار اتمسفری سطح زمین باعث شده تا جرم آسمانی مورد نظر یکی از آخرین جاهایی باشد که بسیاری از دانشمندان در آن به دنبال نشانه‌هایی از حیات فرازمینی بگردند.

با این تفاسیر اخیرا گروهی بین‌المللی از دانشمندان شواهدی را کشف کرده‌اند که احتمال ارتباط آن‌ها به حیات میکروبی در سیاره زهره وجود دارد.

حیات میکروبی در سیاره زهره

چنین شواهدی در دنیای ستاره شناسی با نام نشانه‌های زیستی شناخته می‌شوند و به نظر می‌رسد که چنین نشانه‌هایی در ونوس کشف شده‌اند؛ البته این احتمال هم وجود دارد که شواهد مورد نظر مربوط به فرآیند شیمیایی باشند که تا به امروز برای بشر ناشناخته بوده و محصولاتی عجیب و غیر معمول را به وجود می‌آورد.

دانشمندان مسئول کشف اخیر در ارتفاعات سیاره زهره، در محلی که فشار هوا چندان زیاد نیست و محیط هم شرایط سمی ندارد، نشانه‌هایی از گاز فسفین (Phosphine) کشف کرده‌اند؛ گازی که روی سیاره ما، هم در فرآیندهای زیستی تولید می‌شود، هم توسط پروسه‌هایی طبیعی و غیر بیولوژیکی.

با این وجود نکته عجیبی که باعث شک دانشمندان نسبت به کشف شواهد حیات میکروبی در سیاره زهره شده، به مقدار گاز فسفین موجود در ابرهای این جرم آسمانی مربوط می‌شود؛ گفته شده که این حجم از فسفین توسط فرآیندهای غیر بیولوژیکی شناخته شده توسط بشر به وجود نمی‌آید.

بر اساس اطلاعات موجود، دانشمندان مورد نظر با استفاده از دو تلسکوپ مجزا، آثار طیفی گاز فسفین را در دو زمان مجزا، یعنی سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۹ ردیابی کردند. جین گریوز (Jane Greaves)، اختر فیزیکدان و سرپرست تحقیق جدید از دانشگاه کاردیف بریتانیا می‌گوید که نتایج به دست آمده او و همکارانش را شوکه کرده‌اند. گریوز اظهار کرده که حتی اگر ارگانیسم‌های روی زمین با ۱۰ درصد توان اصلی خود به حیات ادامه دهند، می‌توانند مقدار فوق‌العاده زیاد فسفین کشف شده روی زهره را تولید کنند. موضوعی که بیشتر از همه احتمال ارتباط این مقدار گاز مورد نظر در ونوس را به موجودات زنده، مطرح کرده است.

شرایط محیطی شدید

اما جالب است بدانیم که ابرهای اسیدی آسمان این سیاره به راحتی می‌توانند هر نوع گاز فسفین به وجود آمده توسط حیات میکروبی در سیاره زهره را نابود کنند، اما دو اندازه‌گیری مجزا در فاصله زمانی ۲ ساله نشان داده که منبع تولید کننده گاز مورد نظر به صورت جدی و قوی به فعالیت خود ادامه داده و ابرهای اسیدی موجود هم جلوی این فرآیند را نگرفته‌اند.

با این تفاسیر قدم بعدی تیم گریوز در تحقیقات خود بررسی تمامی فرآیندهای غیر زیستی بود که امکان تولید مقدار زیادی فسفین را داشتند؛ به عنوان مثال در زحل و مشتری مقدار زیادی از این گاز با ترکیب یک اتم فسفر و سه اتم هیدروژن و در پروسه‌ای غیر زیستی، تولید می‌شود. دلیل به وجود آمدن این ترکیب در دو غول گازی مورد نظر فشار شدید و دمای بالا در محل شکل‌گیری ترکیب بوده که بعدا به واسطه سیستم همرفتی، ترکیب به قسمت‌های دیگر اتمسفر منتقل می‌شود.

سیاره ونوس هم گرما و فشار سطحی شدیدی دارد، اما دانشمندان می‌دانند که این شرایط به اندازه وضعیت مشتری و زحل قوی نیستند تا این حجم عظیم از فسفین را بدون دخالت موجودات زنده میکروسکوپی، به وجود آورند.

فرآیند دیگری که می‌تواند به تولید این مقدار از فسفین منجر شود، برخورد جریان الکتریکی رعد و برق با محلی از اتمسفر حاوی عنصر فسفر است؛ البته این احتمال هم توسط تیم گریوز رد شده، چرا که جریان رعد و برق به حدی پایدار و کافی نیست که بتواند چنین حجمی از فسفین را در ونوس به وجود بیاورد.

شواهدی ضد وجود حیات میکروبی در سیاره زهره

در حمایت از ایده وجود حیات میکروبی در سیاره زهره باید به وضعیت زمین اشاره کنیم؛ روی سیاره ما ارگانیسم‌های ساکن اکوسیستم‌های کم اکسیژن، مانند باتلاق‌ها و لجنزارها مقدار زیادی فسفین تولید می‌کنند. این ارگانیسم‌ها ساکن محیط‌های کم اکسیژن هستند و در کمال تعجب باید گفت که ابرهای ونوس که حاوی فسفین هستند هم اکسیژن کمی دارند.

در ماه گذشته یک گروه دیگر از دانشمندان بدون در نظر داشتن نقش ترکیب فسفین احتمالات جالبی در مورد حیات میکروبی در سیاره زهره و به خصوص ابرهای کم اکسیژن این جرم آسمانی مطرح کردند و در تحقیق این پژوهشگران نشان داده شد که جمعیتی از میکروب‌ها می‌توانند در محل مورد نظر زندگی کنند.

اما تمامی این شواهد باعث نشده تا دانشمندان به صورت ۱۰۰ درصدی تایید کنند که همسایه ما در منظومه شمسی میزبان حیات فرازمینی است؛ یکی دیگر از فرآیندهای تولید کننده فسفین روی زمین، فعالیت‌های آتش‌فشانی بوده که طبق تحقیقات دیگر در مورد سیاره ونوس، به شکلی جدی و گسترده در سطح جرم آسمانی مورد نظر جریان دارد. البته در سال ۲۰۱۵ گفته شده بود که فعالیت‌های آتش‌فشانی در حد متوسط نمی‌توانند این حجم زیاد از فسفین را به وجود آورند، اما تحقیقی در سال جاری نشان داده که فعالیت‌های مورد نظر در زهره به هیچ وجه در حد متوسط نیستند.

هلن مینارد (Helen Maynard)، سیاره شناسی از استرالیا که در تحقیق تیم گریوز دخیل نبوده می‌گوید که مقدار قابل توجهی از فسفین سیاره ما با فعالیت‌های آتش‌فشانی به وجود آمده و این مسئله که گریوز و همکارانش دخالت آتش‌فشان‌های ونوس در تولید فسفین را رد کرده‌اند، او را متعجب می‌کند. مینارد می‌گوید که به نظر او، تیم گریوز شواهد مربوط به فعالیت‌های شدید آتش‌فشانی ونوس را نادیده گرفته‌اند.

چالش‌های کاوش سطح زهره

مینارد معتقد است که ما اطلاعات چندان زیادی از وضعیت سطحی ونوس نداریم و به علاوه، تحقیقات جدید نشان داده‌اند که آتش‌فشان‌های زهره بسیار بیشتر از زمین فعال هستند. این در حالی بوده که تیم گریوز همچنان اصرار دارند که آتش‌فشان منبعی کافی برای تولید این حجم از فسفین در زهره نیست.

البته در دفاع از گریوز و همکارانش باید گفت که این دانشمندان هم کاملا در مورد وجود حیات میکروبی در سیاره زهره پافشاری نمی‌کنند و احتمال دخالت یک یا چند فرآیند شیمیایی ناشناخته در تولید فسفین کشف شده در این جرم آسمانی را مطرح کرده‌اند. از طرف دیگر جالب است بدانیم که زهره تاکنون بیش از یک فضاپیما را نابود کرده و هیچ تجهیزات ساخت دست بشری بیشتر از چند ساعت در نزدیکی سطح این سیاره دوام نیاورده‌اند.

این مسئله گوشه‌ای از چالش‌های مربوط به بررسی دقیق زهره را به ما نشان می‌دهد و به دلیل همین چالش‌ها، احتمال وجود فرآیندهای ناشناخته و یا ویژگی‌های جغرافیایی عجیب و غریبی که باعث تولید مقادیر زیادی فسفین می‌شوند، چندان هم کم نیست.

اما دلیل کشف اخیر در مورد سیاره زهره هرچه که باشد، پرده‌برداری از ابهامات آن مطمئنا به ما مطلب جدیدی را آموزش می‌دهد؛ مطلبی در مورد واکنش‌های شیمیایی، نحوه شکل گرفتن فسفین یا حتی فرآیندی شگفت‌انگیز که باعث پیدایش شکلی از حیات روی یک جرم آسمانی دیگر غیر از زمین شده است.

آینده تحقیق در مورد حیات میکروبی در سیاره زهره

مینارد در رابطه با احتمال وجود فرآیندهای ناشناخته روی ونوس می‌گوید که تقریبا تمامی تحقیقات دانشمندان سراسر جهان در مورد حیات فرازمینی به پیدا کردن اجرام آسمانی محدود بوده که همانند زمین می‌توانند شرایط جوی مناسبی داشته باشند. به همین دلیل بوده که قمر اروپا و گانیمد در اطراف مشتری به واسطه دارا بودن اقیانوس‌هایی وسیع در زیر لایه‌های یخی خود، بسیار مورد توجه هستند؛ این اقیانوس‌ها می‌توانند میزبان مناسبی برای مواد معدنی گوناگون باشند و به علاوه یخ بالای اقیانوس‌ها هم از شرایط خطرناک فضایی اطراف قمرها محافظت خواهد کرد.

بیشتر بخوانید: پردازش مجدد تصاویر تاریخی قمر اروپا اطلاعات مهمی را آشکار کرد

با این حال اگر واقعا حیات میکروبی در سیاره زهره وجود داشته باشد، صرف این مسئله که هیچ شکلی از حیات زمینی نمی‌تواند در چنین محیطی زنده بماند نشان دهنده این مسئله بوده که به احتمال قوی اشکال گوناگون و حتی ناشناخته‌ای از زندگی در سراسر منظومه شمسی یا حتی کیهان وجود دارند.

مرحله بعدی از تحقیقات برای پرده‌برداری از اسرار کشف اخیر، مشاهدات دقیق‌تری بوده که یا به کمک تلسکوپ‌های بسیار قدرتمند انجام خواهند شد و یا در حالتی چالش‌برانگیزتر، از طریق ارسال مدارگرد و کاوشگر سطحی عملی می‌شوند. در حال حاضر پروژه‌های مختلفی برای کاوش زهره در دست بررسی هستند، اما عملی شدن این پروژه‌ها زمان بسیار زیادی می‌برد.

تا آن زمان، گریوز و همکارانش از تمامی دانشمندان جهان دعوت می‌کنند که به نوعی شکل‌گیری فسفین بدون دخالت حیات میکروبی را توجیه کرده و اثبات کنند که روی این سیاره حیات وجود ندارد.

مقاله کشف اخیر در مورد حیات میکروبی در سیاره زهره در ژورنال “Nature Astronomy” منتشر شده است.

-: گجت نیوز