تغییر اقلیم چیست؟ اثرات و راهکارهای مقابله با آن کدامند؟

تغییر اقلیم و گرمایش جهانی

تغییرات اقلیمی از جمله چالش‌های بزرگ قرن حاضر است که تأثیرات گسترده‌ای بر ابعاد مختلف حیات بشری، به ویژه سلامتی انسان‌ها دارد. این پدیده، که به واسطه فعالیت‌های انسانی و انتشار گازهای گلخانه‌ای همچون دی اکسید کربن (CO₂)، متان (CH₄) و اکسید نیتروس (N₂O) ایجاد شده، منجر به تغییراتی در الگوهای آب و هوایی سراسر جهان شده است. این تغییرات شامل افزایش دما (گرمایش جهانی)، تغییر در الگوهای بارش، و شدت گرفتن رخدادهای شدید آب و هوایی مانند توفان‌ها، سیل‌ها و خشکسالی‌ها می‌باشد. در نتیجه، اثرات مستقیم و غیرمستقیم بر سلامتی انسان‌ها، از جمله افزایش موارد بیماری‌های تنفسی، شوک های گرمایی، بیماری‌های منتقله از آب، و نیز بروز مشکلات روانی مانند اضطراب و استرس را شاهد هستیم.

جنبه‌های سلامتی تغییرات اقلیمی

تغییرات اقلیمی تأثیرات متعدد و پیچیده‌ای بر سلامت انسان دارد. این تأثیرات را می‌توان به چند دسته اصلی تقسیم کرد:

1. آلودگی هوا: تغییرات اقلیمی به طور مستقیم به افزایش دما کمک می‌کند که می‌تواند منجر به افزایش غلظت های ازن در سطح زمین شود، ماده‌ای که می‌تواند به شدت برای ریه‌ها مضر باشد. افزایش دما همچنین می‌تواند به تشدید آلودگی هوا کمک کند، به ویژه در مناطق شهری که با افزایش غلظت ذرات معلق و سایر آلاینده‌های هوا مواجه هستند. این امر می‌تواند باعث افزایش بیماری‌های تنفسی مانند آسم، برونشیت و سایر اختلالات تنفسی شود.
2. کمیت و کیفیت آب: تغییرات اقلیمی همچنین تأثیر قابل توجهی بر منابع آب دارد. افزایش دما و تغییر در الگوهای بارش می‌تواند منجر به کمبود آب، خشکسالی و کاهش منابع آب شیرین شود. این شرایط بر دسترسی به آب آشامیدنی سالم و بهداشتی تأثیر می‌گذارد و می‌تواند خطر شیوع بیماری‌های ناشی از آب، مانند وبا و انواع اسهال ها را افزایش دهد. علاوه بر این، افزایش دما می‌تواند به رشد میکروارگانیسم‌ها و در نتیجه کاهش کیفیت آب و افزایش خطرات بهداشتی منجر شود.
3. بیماری های غیرواگیر و مشکلات ناشی از گرما: افزایش شدید دما منجر به افزایش موارد شوک های گرمایی و خستگی ناشی از گرما می‌شود، که می‌تواند برای گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان، سالخوردگان و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای، خطرناک باشد. افزایش دما و تغییر در الگوهای بارش به افزایش آلودگی هوا و شیوع گرد و غبار منجر می‌شود. این شرایط برای افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی مانند آسم و برونشیت مزمن بسیار مضر است. همچنین، تغییرات اقلیمی باعث شده است که فصول گرده‌افشانی طولانی‌تر و شدیدتر شوند که می‌تواند منجر به افزایش موارد آلرژی و سایر مشکلات تنفسی شود. همچنین تغییر اقلیم و گرمایش جهانی باعث ایجاد و تشدید بیماری های قلبی-عروقی همچون سکته قلبی، پرفشاری خون و… می شود.
4. بیماری‌های واگیر و عفونی: تغییرات در الگوهای بارندگی و افزایش دما می‌تواند به توسعه و گسترش بیماری‌های منتقله از آب و حشرات کمک کند. بیماری‌هایی مانند مالاریا، دنگی و زیکا که توسط پشه‌ها منتقل می‌شوند، در دماهای گرم‌تر شیوع بیشتری پیدا می‌کنند. همچنین، خطر شیوع بیماری‌های منتقله از آب مانند وبا و شیگلوزیس با تغییرات اقلیمی افزایش می‌یابد.
5. مشکلات بهداشت روان: تغییرات اقلیمی به طور فزاینده‌ای باعث استرس، اضطراب و سایر مشکلات بهداشت روان می‌شود. بلایای طبیعی مانند سیل‌ها، طوفان‌ها و خشکسالی‌ها می‌توانند تأثیرات روانی قابل توجهی بر جوامع داشته باشند و منجر به اختلالات پس از ضربه روانی، افسردگی و اضطراب شوند.
6. تأثیرات ناشی از بلایای طبیعی: تغییرات اقلیمی به افزایش فراوانی و شدت بلایای طبیعی مانند سیل‌ها، خشکسالی‌ها و طوفان‌ها منجر می‌شود. این رویدادها نه تنها تهدیدات مستقیمی برای زندگی انسان‌ها هستند، بلکه زیرساخت‌های بهداشتی، دسترسی به آب آشامیدنی سالم و امنیت غذایی را نیز به خطر می‌اندازند.

درک و مدیریت این تأثیرات متنوع و گسترده، نیازمند یک رویکرد جامع و مشارکت‌جویانه از سوی کلیه ذینفعان است، از جمله دولت‌ها، سازمان‌های بهداشتی، محققان و جوامع محلی. تنها از طریق تلاش‌های هماهنگ و اقدامات پیشگیرانه می‌توان به کاهش این تأثیرات منفی امیدوار بود.

راهکارهای مقابله با تغییر اقلیم و گرمایش جهانی

در دنیایی که با چالش‌های فزاینده ناشی از تغییرات اقلیمی روبرو است، نیاز به تحقیقات و اقدامات علمی و عملی بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. این تحقیقات باید بر پایه دانش علمی قوی بنا شده و به دنبال یافتن راهکارهایی برای کاهش اثرات منفی تغییرات اقلیمی بر محیط زیست و به ویژه سلامت انسان باشند.

فهم عمیق تر از چگونگی تأثیر تغییرات اقلیمی بر سلامت انسان اولین گام برای مقابله مؤثر با این چالش‌ها است. تحقیقات دقیق و مبتنی بر داده‌ها می‌توانند به شناسایی الگوهای تغییرات اقلیمی، مناطق آسیب‌پذیر و گروه‌های جمعیتی در معرض خطر بیشتر کمک کنند. این دانش اساس تدوین برنامه‌های مداخله‌ای و استراتژی‌های سازگاری است که می‌تواند به حفاظت از جوامع و بهبود شرایط زندگی کمک کند.

بر اساس شواهد و یافته‌های تحقیقاتی، می‌توان راهکارها و استراتژی‌هایی را برای کاهش آسیب‌پذیری جوامع و افزایش تاب‌آوری آن‌ها در برابر تغییرات اقلیمی توسعه داد. این شامل اقداماتی برای بهبود کیفیت هوا و آب، کاهش اثرات مخرب گرما، پیشگیری و کنترل بیماری‌ها، و همچنین تقویت زیرساخت‌های بهداشتی و پاسخ‌های اضطراری است.

مقابله با تغییرات اقلیمی و اثرات آن بر سلامت انسان نیازمند همکاری‌های فرابخشی است. دولت‌ها، موسسات تحقیقاتی، سازمان‌های غیردولتی، بخش خصوصی و جوامع محلی باید در یک چارچوب همکاری مشترک به تبادل دانش، منابع و بهترین شیوه‌ها بپردازند. این همکاری‌ها می‌تواند به تسریع در اجرای راهکارهای نوآورانه و موثر کمک کند. به همین دلیل یکی از اهداف مرکز تحقیقات تغییر اقلیم و سلامت دانشگاه علوم پزشکی تهران همکاری در فرآیندهای مشارکتی سیاستگذاری و برنامه ریزی در حوزه تغییر اقلیم است.

معرفی مرکز تحقیقات تغییر اقلیم و سلامت

«مرکز تحقیقات تغییر اقلیم و سلامت» یکی از مراکز تحقیقاتی زیرمجموعه پژوهشکده محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران است که در سال 1402 با هدف مقابله با یکی از مهم‌ترین چالش‌های قرن حاضر – تأثیرات تغییرات اقلیمی بر سلامت انسان – تأسیس شده است. مأموریت اصلی این مرکز شناسایی، تحلیل و ارائه راهکارهایی برای مقابله با این تأثیرات است. با توجه به گستردگی و پیچیدگی موضوع، مرکز تلاش می‌کند تا با استفاده از داده‌های علمی و رویکردهای نوآورانه، به بهبود شرایط زیست‌محیطی و بهداشتی جوامع محلی، ملّی و جهانی کمک کند. این مرکز از متخصص ترین و خبره ترین اساتید و محققان دانشگاه علوم پزشکی تهران برای انجام ماموریت های خود بهره می گیرد.

مرکز تحقیقات تغییر اقلیم در حوزه‌های متنوعی از جمله تأثیرات تغییر اقلیم بر حوزه بلایا و فوریت ها، آلودگی هوا بر بیماری‌های تنفسی، اثرات خشکسالی و کمبود آب بر بهداشت عمومی، و اثرات روحی-روانی ناشی از تغییرات اقلیمی فعالیت دارد. پروژه‌های مرکز شامل تحقیقات میدانی، مدل‌سازی‌های آب و هوایی و توسعه سیاست ها، ابزارها و برنامه‌های افزایش سازگاری و تاب‌آوری جوامع در برابر تغییرات اقلیمی است. این تلاش‌ها با هدف ارائه داده‌های دقیق، ایجاد استراتژی‌های موثر و افزایش همکاری‌های بین‌المللی صورت می‌گیرد.

مرکز تحقیقات تغییر اقلیم و سلامت بر این باور است که همکاری و مشارکت عمیق میان افراد، دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی، سازمان‌ها و سیاست‌گذاران می‌توان به راه‌حل‌های نوآورانه و پایدار برای مقابله با تغییرات اقلیمی دست یافت. این مرکز از تمامی علاقه‌مندان دعوت می‌کند تا در پروژه‌های تحقیقاتی، برنامه ها و نشست های آن مشارکت نمایند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد مرکز و چگونگی همکاری لطفاً به وب‌سایت مرکز تحقیقات تغییر اقلیم و سلامت مراجعه کنید.