استرداد جهیزیه یعنی چه و چه زمان انجام می شود؟

متاسفانه امروزه درصد ازدواج های ناکام به دلایلی مثل خیانت، اعتیاد، عدم تفاهم بارز و… رو به افزایش است؛ در صورت اقدام طرف/طرفین برای ثبت دادخواست طلاق، باید بر سر موضوعاتی مانند حضانت فرزندان، نفقه فرزندان، مهریه زوجه (زن)، جهیزیه، اموال اشتراکی و… توافقی صورت بگیرد. همانطور که می دانید، جهیزیه هدیه ای از طرف خانواده عروس است و مالکیت آن به زوجه بر می گردد؛ بر اساس قانون مدنی اموال در تصرف کامل مالک بوده و امکان مطالبه آن وجود دارد. حال برای آنکه درک بهتری از این موضوع و قانون پیدا کنید، در ادامه به چگونگی مطالبه (استرداد) جهیزیه، محدوده اموال مشمول جهزیه، شرایط، مراحل و مدارک استرداد پرداخته می شود.

استرداد جهیزیه یعنی چه؟

بر اساس لغت نامه، کلمه استرداد در معنای بازستانی، تسلیم، پس دهی و… به کار می رود؛ این اصطلاح یعنی استرداد جهیزیه در اصطلاح حقوقی، مفهوم «پس گرفتن جهیزیه ضمن طی مراحل قانونی، توسط مالک اصلی(زوجه)» را حمل می کند.

کدام اموال شامل جهیزیه می شوند؟

جهیزیه جزو اموال منقول است؛ بدان معنا که قابلیت جا به جایی فیزیکی را داد. همان طور که پیش تر به آن اشاره شد، جهیزیه باید به زن تسلیم شود، چراکه جهیزیه هدیه ای از طرف خانواده عروس بوده و بر اساس قانون تامین مسکن، وسایل منزل و پرداخت نفقه بر عهده مرد است و زن در قبال آن، از شوهرش تمکین خاص و عام می کند. اما نکاتی درباره اموال مشمول جهیزیه وجود دارد که به آنها پرداخته می شود:

• جهزیه شامل وسایل خانه بوده و مالک اصلی آن زوجه است؛ نکته قابل توجه در رابطه با جهیزیه این است که محدوده این اموال منقول می باشد. بر اساس قانون، هر وسیله ای از خانه که زن به عنوان جهیزیه با خود به خانه شوهر آورده، قابل مطالبه است؛ اما اگر شوهر در طول زندگی مشترک با پول خود، وسایل جدیدی خریداری و به اموال منقول خانه اضافه کند، جزو جهیزیه حساب نمی شود و قابل مطالبه نیست!

• همانطور که می دانیم طبق قانون مدنی، طی یک نکاح دائم، نفقه به زوجه تعلق می گیرد؛ اگر هزینه وسایل جدیدی که برای منزل خریداری شده از نفقه زوجه پرداخت شود، جزو اموال وی بوده و قابل مطالبه است.

• اگر بخشی از وسیله منقولی که جزو جهیزیه است آسیب ببیند و با هزینه زوج (جدای از نفقه ای که به زوجه می پردازد.) تعمیر شود، مالکیت آن بخش برای شوهر بوده و در صورت مطالبه جهیزیه باید آن بخش پس داده شود یا زوجه باید ارزش معادل با آن قطعه را بپردازد.

• اگر از سمت شوهر آسیبی به وسایل جهیزیه وارد شود و زن بتواند این موضوع را در دادگاه اثبات کند، میزان خسارت توسط مراجع قضایی محاسبه و شوهر محکوم به پرداخت آن می شود.

شرایط استرداد جهیزیه چگونه است؟

اگر مال توسط غیرمالک تصرف شود، دارای شرایط لازم و کافی برای مطالبه است. استرداد جهیزیه در اکثر موارد به دلیل ثبت دادخواست طلاق مطرح می شود؛ اگر اموال منقول زوجه طی کش مکش های طلاق توسط شوهر تصاحب شود یا محل فیزیکی آن تغییر کند (از تصرف زوجه خارج شود)، امکان ثبت دادخواست استرداد جهیزیه در مراجع قانونی به وجود می آید.

مدارک لازم برای استرداد جهیزیه کدام است؟

الف) شناسنامه و کارت ملی معتبر برای اثبات هویت متقاضی ثبت دادخواست استرداد جهیزیه. (مدارک هویتی)

ب) به مدرکی که محدوده اموال منقول زوجه (جهیزیه) را مشخص می کند، لیست سیاهه گفته می شود که از مدارک ضروری است. سیاهه شامل تمام وسایلی است که زوجه با خود به خانه شوهر می برد؛ بدان معنا که نام این وسایل و مشخصات آن مانند مارک، رنگ، سایز و… در برگه ای لیست شده و شاهدین آن را گواه می شوند. نوشتن سیاهه از دیرباز در کشور ما مرسوم بوده است، اما در صورت نبودن آن، باید از آشنایان و فروشندگان آن وسایل، درخواست حضور در دادگاه و شهادت شود.

ج) ارائه مدارک محکمه پسندی به مراجع قضایی‌ که تصاحب یا تغییر مکان وسایل جهیزیه توسط شوهر را ثابت کند، الزامیست (اثبات وقوع جرم).

د)‌ در صورت استخدام وکیل، ارائه وکالتنامه در تمامی مراحل حقوقی لازم است.

مراحل استرداد جهیزیه چیست؟

تا این بخش از مقاله «استرداد جهیزیه یعنی چه و چه زمان انجام می شود؟» به شرایط، مدارک و چیستی جهیزیه پرداخته شد؛ حال به سوال اصلی پاسخ داده می شود. استرداد جهیزیه به سه شکل مختلف، امکان پذیر است:

1. استرداد توافقی: اگر طرفین هردو مایل به جدایی باشند، پیش از ثبت دادخواست طلاق توسط زوج و زوجه (طلاق توافقی)، باید توافق نامه ای تنظیم شود. ضمن این توافق نامه به مسائلی مانند حضانت فرزندان، نفقه فرزندان، مالکیت اموال مشترک، مهریه و جهیزیه پرداخته شده و دیگر دلیلی برای پرداختن به این موارد حین جلسات دادگاه وجود ندارد؛ بنابراین حکم طلاق و استرداد اموال به سریع ترین شکل صادر می شود.

2. استرداد با استفاده از لیست سیاهه: اگر شرط امکان استرداد برقرار باشد (عدم امکان تصرف در اموال توسط مالک)، پس از ثبت دادخواست استرداد در مراجع قضایی، این لیست به دادگاه تسلیم و به دنبال آن حکم استرداد توسط قاضی صادر می شود.

3. استرداد با شهادت شاهدین: در صورتی که لیست اقلام جهیزیه و مشخصات آن (لیست سیاهه) وجود نداشته باشد، باید افرادی ذی صلاح برای شهادت به دادگاه معرفی شوند؛ خانواده، آشنایان و‌ فروشندگان وسایل جهیزیه دارای صلاحیت اند.

استرداد جهیزیه بدون اذن شوهر چگونه است؟

مالک جهیزیه زن است و برای مطالبه مال اش نیازی به اذن شوهر نیست، در این مورد منظور ورود به مسکن شوهر بدون اذن وی برای استرداد جهیزیه است.

در صورتی که شوهر نسبت به بازگرداندن اموال منقول زوجه از خود مقاومت نشان دهد، برای ورود به خانه وی حکم صادر شده و دادگاه ماموری رسمی را همراه با زوجه برای شکستن قفل درب (در صورت نیاز) و استرداد جهیزیه می فرستد. از آنجا که استرداد جهیزیه مراحل حقوقی مختلفی دارد و معمولا با دادخواست طلاق و تنش های زیادی همراه است، درخواست کمک از یک وکیل و حقوقدان انتخاب منطقی خواهد بود.

اگر در پیدا کردن یک وکیل ماهر و متخصص مشکل دارید، می توانید از سایت های حقوقی که در این زمینه مشغول به فعالیت هستند کمک بگیرید. برای مثال سایت وکیل از ما یکی از بهترین و معتبرترین مرجع ها در زمینه معرفی بهترین وکلا بر اساس تخصص و مهارت های آن ها است که شما می توانید با مراجعه به آن بهترین انتخاب را داشته باشید.

کلام آخر

مالکیت جهیزیه قانونا برای زن است و در صورت تغییر مکان آن یا تصاحبش توسط شوهر، امکان ثبت دادخواست استرداد جهیزیه به وجود می آید؛ لازم به ذکر است که جهیزیه تنها شامل وسایلی است که زن به عنوان هدیه به خانه شوهر منتقل کرده، نه تمام وسایل خانه!

مدارک هویتی، سیاهه (لیست اقلام جهیزیه)، مدارک اثبات تصرف مال غیر (توسط شوهر) و وکالتنامه (در صورت استخدام وکیل) برای انجام مراحل قانونی و حقوقی استرداد جهیزیه لازم است. استرداد جهیزیه به سه شکل توافقی، با ارائه لیست سیاهه و ارائه شاهدین ممکن بوده و مراحل آن تا حدودی باهم متفاوت است؛ در صورت عدم همکاری شوهر در امر استرداد، این فرآیند با اعزام مامور رسمی قانون همراه زوجه به منزل شوهر، صورت می گیرد.

منبع: وکیل از ما