مصاحبه با احمد ناطقی به بهانه برگزاری نمایشگاه عکس”مشق عشق ” به مناسبت اعیاد قربان و غدیر در برج آزادی

شرح حال احمد ناطقی

 سال ۱۳۳۷ در جنوب تهران متولد شد. وی فارغ التحصیل رشته کارگردانی از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است، و در سال ۱۳۸۲ موفق به دریافت درجه دکترای هنری گردیده است.

 او عکاسی را از دهه‌ی پنجاه در دوره‌ی نوجوانی آغاز و در سالهای ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۱ به صورت آماتور از وقایع انقلاب اسلامی ایران و جنگ تحمیلی عکاسی کرد.

از سال ۱۳۶۲ به عنوان رئیس اداره‌ی عکس خبرگزاری جمهوری اسلامی، عکاسی حرفه‌ای را آغاز نمود و در طول دوران جنگ ۸ ساله ایران و عراق به عنوان یکی از عکاسان مشهور جنگ، آثار زیادی را به ثبت رساند.

احمد ناطقی در سال ۱۳۶۹ وارد حوزه هنری شد و جشنواره بین المللی عکس کودک و نوجوان را پایه‌گذاری نمود و به مدت ۷ دوره دبیر این جشنواره بود. او طراح اصلی و بنیانگذار خانه عکاسان ایران و انجمن عکاسان فردا است. وی تا پائیز ۱۳۸۴ نیز مدیریت خانه عکاسان ایران و عضویت شورای ارزشیابی هنرمندان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را برعهده داشت.

ناطقی در سال ۱۳۷۹ اولین نمایشگاه انفرادی خود را با مو ضوع مستند اجتماعی با عنوان تولد در زندان برپا کرد که کتاب آن با همیم عنوان توسط خانه عکاسان ایران، چاپ و منتشر شد.

پس از آن کتابی فاخر و نفیس از کنگره‌ی بزرگ اسلام «حج» در عربستان را به نام مشِقِ عشق منتشر کرد، این مجموعه به زعم بسیاری از کارشناسان فرهنگی و هنری به عنوان اثری بی‌نظیر و بی‌بدیل در عکاسی حج به‌شمار می‌آید .

از او اثر فاخر دیگری که تصاویر نمایش سوئیت سمفونی اجرا شده در تالار وحدت است، باعنوان رسول عشق و امید به چاپ رسیده است.

آخرین نمایشگاه وی به صورت خیابان، بدیع و شگفت انگیز ۲۱ سال پس از فاجعه حلبچه در سال ۲۰۰۹ میلادی در همان محل وقوع حادثه برگزار گردید که با استقبال و شگفتی اهالی حلبچه و رسانه‌ها مواجه شد.

وی پس از برگزاری نمایشگاه در حلبچه، به مدت دوسال در جستجوی افراد زنده درتصاویرش بود؛ وی سرانجام با یافتن ۷ تیم از افرادی که در مشهورترین عکس‌هایش دیده می‌شدند، عکس‌هائی از آنان تهیه کرد و مجموعه‌ی عکسهای فاجعه حلبچه را به همراه تصاویر نمایشگاه خیابانی و عکس‌های مقایسه‌ای، در مجموعه ای باعنوان صدای سکوت با سه زبان کردی فارسی و انگلیسی به چاپ رساند.

وی معتقد است عکاسی مستند اجتماعی از مهمترین شاخه‌های عکاسی است که نقش به سزائی در تحولات اجتماعی دارد.

احمد ناطقی در سال ۱۳۸۵ به عنوان چهره ماندگار جنگ شناخته و موفق به دریافت تندیس ایثار و شجاعت گردید. در سال ۱۳۸۸ نیز نشان عالی هنرهای تجسمی ایران را دریافت کرد.

• ما شما را بیشتر به عنوان  عکاس جبهه و جنگ  به ویژه عکاس جنایات شیمیایی صدام در حلبچه و … می شناسیم، چی شد که به فکر عکاسی از مناسک حج افتادید؟

البته من عکاس مستند اجتماعی هستم و این شاخه از عکاسی در برگیرنده بخش‌های اعظمی از موضوعات عکاسی است، حالا اینکه به عنوان عکاس جنگ شناخته شده‌ام دلایلی مختلفی داره اول اینکه موضوع دفاع مقدس، موضوعی مهم و در یک دوره ۸ ساله بوده ضمن اینکه بمباران شیمیائی حلبچه به عنوان بزرگترین فاجعه قرن اخیر به شمار می‌آید و منحصر به فرد ترین عکسهای این فاجعه توسط من ثبت شده؛ ثانیا به لطف متولیان غیر فرهنگی! عکاسی مستند اجتماعی با وجود کارکردهای مهم در ایران از جایگاه خاصی برخوردار نیست.

من در حوزه های مختلف اعم از سیاسی و اجتماعی و همچنین مستند انتقادی کار کرده و به غیر از کتاب حج که به زعم کارشناسان به عنوان فاخرترین کتاب در این حوزه به شمار می‌آید، کتاب چاپ شده‌ای با عنوان تولد در زندان که نقد مدرنیته  می باشد دارم، همچنین مجموعه ای از یک اثر موسیقیائی، نمایشی کار مشترک استاد چکنواریان و سید مهدی شجاعی را عکاسی کرده و به چاپ رسانده‌ام، یکی از مهمترین آثار من کتاب نقش عشق مرتبط با عتبات، عزاداری‌ها ، مراسم و تمام موضوعات مرتبط به قیام ابا عبدالله الحسین (ع)  هست که قریب به ۶ سال است که همچون کتاب آثار دفاع مقدس، آماده چاپ و در انتظار حمایت کننده مالی در حال خاک خوردن است و هیچ متولی فرهنگی حاضر به حمایت و پشتیبانی نیست.

و به همین دلیل در حال حاضر انگیزه‌ای برای آماده‌سازی بیش از ۱۰ موضوع دیگر از آثارم را برای چاپ ندارم.

• • عکاسی از مسجد الحرام و سایر اماکن به دلیل ممنوعیت کار آسانی نیست و چه بسا احتمال بازداشت و برخوردهای قضایی را به همراه خواهد داشت، چگونه موفق به اینکار شدید؟

از آنجائی که از سخت گیری‌های عکاسی در سرزمین وحی مطلع بودم و بعثه مقام معظم رهبری هم به دلایل متعدد امکان دادن مجوز و حمایت نداشت، قبل از سفر مدتها برای عکاسی در اماکن مختلف طراحی و نقشه کشی کردم، هرچند که اکثر این طرحها در موقعیت موجود عملیاتی نبود، در عین حال قریب به ۴۰ روز کار شبانه روزی، حدودا ۱۶ ساعت در روز، با لطف و عنایت حضرت حق، موفق به ثبت بیش از ۱۵ هزار عکس از مراسم و اماکان و جزئیات مربوط به آن شدم.

• • اصولا موافق ممنوعیت عکاسی از اماکن مقدس هستید؟

حفظ حرمت اماکن مقدس و جلوگیری از شرایطی که این اماکن را تبدیل به تفریگاه و تفرجگاه و محلی برای گرفتن عکسهای یادگاری و امثالهم بکند امری است بدیهی، اما موضوع تأسف برانگیز و عجیب، بیگانگی و ناآگاهی متولیان بی فرهنگ، خصوصا در کشور خود مان است ؛ ایشان با عدم شناخت از قدرت عکسها و تصاویر در انتقال مفاهیم اعتقادی، تاثیر در امورات اجتماعی و تحول در نگرش‌ها، تاکنون موانعی زیادی را ایجاد کرده اند که حاصل آن فقر و بضاعت ناچیز ما در نشر آتاری فاخر در این زمینه می باشد.

• • شما با این سماجتی که برای این مجموعه به خرج داده اید و به قولی جانتان را کف دست گذاشته اید ، چرا در ایران از حرم مطهر امام رضا (ع) چنین کار مشابهی انجام نداده اید؟

با کمال تاسف همانطور که در بالا اشاره شد، متولیان آستان مقدس با انحصار طلبی تام و تمام و نگاهی تک بعدی، بیشتر این امکان رو برای مجموعه های مرتبط با خودشان و یا سفارش‌شدگان خاص مهیا می‌کنند و البته هراز گاهی برای فرار از متهم شدن به انحصارطلبی، به طور نمایشی برای عده‌ای از هنرمندان امکانی فراهم می‌کنند که محدودیت‌های آن قابل قیاس با همکاران خودشان نیست و موقعیت و امکان آنان با خیل عظیم موبایل به دستان آن هم با کیفیت‌های بالا در دست عموم، تفاوت زیادی ندارد.

من قریب به ۱۵ سال است که از هرطریقی که در تصور شما بگنجد، با ارتباط با تمام مسئولین مرتبط با آستان قدس تلاش کرده‌ام تا بتوانم با کاری مستمر، آثاری رو برای نشر یک کتاب فاخر ثبت کنم، اما به جز پاره کردن کفش‌های آهنی نصیبی دیگر نداشته ام.

• • از ظرفیت‌های فرهنگی و هنری برج آزادی مطلع بودید؟ قبلا هم در این مجموعه کار نمایشگاهی داشته‌اید ؟

بله من مجموعه برج آزادی و ظرفیت‌های آن را از قبل از انقلاب می‌شناسم، اما با کمال تاسف موقعیت مکانی مجموعه‌ای با این ظرفیت و اهمیت همواره تحت شعاع مباحث غیر فرهنگی، مدیریت های نا به سامان و دعواهای غیرمرتبط با فرهنگ هنر بوده است؛ کما اینکه ساده ترین امکان یعنی ایجاد شرایط سهل، آسان و بی‌خطر برای مخاطبین ممکن و موجود نیست و مردم برای بازدید از نمایشگاه و امکانات این مجموعه می بایست از میان انبوه وسایل نقلیه سبک و سنگین میدان آزادی عبور کرده تا به محل مورد نظر برسند و این معضل به طور قطع و یقین بازدید کنندگان را از مراجعه منصرف و به تبع آن هنرمندان را هم از برپائی نمایشگاه پشیمان خواهد کرد.

• • در پایان اگر نکته ای قابل طرح هست بفرمائید؟

در شرایط فعلی که دنیا درگیر کرونا و حج تعطیل شده، این نمایشگاه برای کسانی که پیش از این مشرف شده اند طعم مرور احساسهای معنوی لذتبخش است و برای کسانی که تا کنون قدم در این کنگره عظیم نگذاشته‌اند ان شالله فتح بابی است برای تشرف من برپائی این نمایشگاه رو که قریب به ۱۷ سال از زمان عکاسی آن می گذرد را مدیون مدیریت مدبرانه جناب آقای عظیمی می دانم که برخلاف رفتارهای طلبکارانه و غیر اصولی بسیاری از مدیران در حوزه هنر با هنرمندان، ایشان ضمن تکریم و احترام به هنرمند و رعایت اخلاق، با دستان خالی، موضوع برپائی نمایشگاه را با تلاش فراوان و خالصانه پیگیری کردند .

روابط عمومی موزه آزادی با اشاره به این مهم که نمایشگاه حاضر گزیده ای از آثار کتاب مشق عشق اثر احمد ناطقی می باشد که  جمع کثیری از کارشناسان و صاحبنظران حوزه ی فرهنگ و هنر، همچون قباد شیوا، کمال تبریزی، استاد آیت الهی، آیدین آغداشلو، اکبرعالمی، سیف الله صمدیان و…..  نظراتشان را در مورد این کتاب و تصاویر آن مکتوب کرده اند، عاشقان حرم امن الهی و هنردوستان را دعوت به بازدید از نمایشگاه می کند.

انتشار: کوروش جم