با حضور خانواده شهید نوری، فرمانده هان دفاع مقدس و مسئولین: کتاب «صبح روز نهم» بر روی ریل قطار زندگی رونمایی شد

کافه دانش: آیین افتتاحیه همایش بین‌المللی زیست‌جهان کودکی در ایران، چهارشنبه ۱۶ تیر ۱۴۰۰ با حضور محمد سلگی (رئیس پژوهشگاه)، افسانه کمالی (دبیر علمی همایش)، داریوش مطلبی (دبیر اجرایی همایش) و سخنرانی محسن رنانی، محمود امانی طهرانی و علیرضا کرمانی برگزار شد.

در بخش ابتدایی آیین افتتاحیه، محمد سلگی ضمن اشاره به تاریخ شکل‌گیری مباحث کودکی در دنیا، با بیان اینکه مطالعات کودکی باید از مطالعات آسیب‌شناسانه به سمت مطالعات کودکان بهنجار حرکت کند، عنوان کرد: می‌توان روابط اجتماعی کودک، مصرف فرهنگی کودکان، ارزش‌ها و نگرش‌های کودکان، مسائل کودک در حوزه قانون و خلأهای آن و بسیاری از موضوعات و مسائل دیگر را در این حوزه بررسی کرد. باید این مسأله را بپذیریم که کودکان امروز، موتور محرک فضای مجازی هستند و از والدین خود پیشی گرفته‌اند. نقش کودکان در تصمیم‌گیری خانواده‌ها بسیار پررنگ شده که این مسأله از این قابلیت آن‌ها ناشی می‌شود که می‌توانند جامعه را بفهمند و آن را تحلیل کنند. باتوجه به همین مسأله، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات همت گماشته که مجموعه مطالعاتی را درباره کودکی داشته باشد. اولین اقدام پژوهشگاه در این خصوص، برگزاری ۱۲ نشست درباره کودکی بود. تدوین گزارش‌های سیاستی گام بعدی بود که ۲۰ محور در حوزه‌های حقوق، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و … طراحی شد. حوزه سوم، ترجمه متون است که همکاران ما با بررسی منابع مختلف، ۵ منبع معتبر را برای اینم مقطع انتخاب کردند که ما انشاء‌الله شاهد چاپ و انتشار این ۵ منبع باشیم. حوزه چهارم، حوزه پیمایش‌ها و نظرسنجی‌هاست که چند پیمایش در این خصوص طراحی شد و اما حوزه پنجم، اجرای همین همایش است که امید است با اجرای آن، بتوانیم یک گام به جلو برداریم. هم‌چنین برای اقدامات آتی نیز برنامه‌هایی داریم که پیمایش مصرف فرهنگی کودکان و نوجوانان، ازجمله آن‌هاست که امید است بتوانیم آن را در سال ۱۴۰۰ اجرا کنیم.

افسانه کمالی سخنران دوم این برنامه، به مشکل ناشناخته‌بودن کودکان در کشور اشاره و تصریح کرد: ما بزرگترها کمتر سعی کردیم که کودکان خود را فارغ از خردی‌ها، شادی‌ها، سبکبالی‌هایشان بشناسیم و موقعیت‌ها و فرصت‌هایی را فراهم کنیم که آن‌ها بتوانند زندگی خود را بسازند. این غفلت همگانی از جهان ناشناخته کودکان، فقط مربوط به الآن و یا کشور ایران نیست، بللکه یک مسأله جهانشمول و تاریخی‌ست که حتی امروز در عصر پسامدرنیته هم، نتوانسته‌ایم راهی برای درک بهتر کودکان پیدا کنیم. آنچه که تحقیقات علمی و وضعیت شهودی کشور ما نشان می‌دهد، این است که کودکان و نوجوانان، به‌عنوان طردشده‌ترین گروه‌های اجتماعی هستند. حق اندیشیدن، حق سلامت اجتماعی و روانی، حق سخن گفتن و مخالفت‌کردن و در یک کلام، حق زیستن را از کودکانمان سلب کردیم و جالب اینجاست که همگی فکر می‌کنیم که همه این موارد را برای کودکان خود فراهم کرده‌ایم. لذا اگر یک اقدام، یک پژوهش بتواند گرهی از زندگی کودکان بگشاید و امکان درک بهتر آن‌ها را برای ما فراهم کند، همین برای ما کافی‌ست که چنین همایشی را برگزار کنیم.

دبیر علمی همایش با اشاره به جزئیات این همایش، ادامه داد: ۵۷ مقاله و سخنرانی در این همایش ارائه خواهد شد. در این ۵۷ مطلبی که ارائه خواهد شد، ما هم مقاله‌های ارسالی داریم و هم از اندیشمندان داخلی و خارجی از کشورهای انگلستان، آمریکا، آلمان و فرانسه دعوت کرده‌ایم. این مقالات و سخنرانی‌ها، مجموعاً ۸۳ محقق را گردهم آورده تا ما بتوانیم در ۱۳ محور، موضوعات کودکی را بررسی کنیم. آنچه که ما در این همایش انجام دادیم، پاسخی به فاطمه، علی، پرنیا و همه کودکانی بوده که ما به نوعی فرصت زیستن را برای آن‌ها فراهم کنیم. کارگاه‌های ما هم، از شنبه تا دوشنبه ۱۹ تا ۲۱ تیرماه برگزار می‌شود و از علاقه‌مندان می‌خواهیم که در این کارگاه‌ها ثبت‌نام کنند تا ما بتوانیم به درک بهتری از این کودکان برسیم.

محسن رنانی سخنران سوم این آیین، با تعریفی از توسعه و توسعه‌نیافتگی از منظر کودکی بحث خود را آغاز کرد و اظهار داشت: توسعه‌نیافتگی، شرایطی‌ست که نسل امروز با نهادها و هنجارهای دیروز، امروز را می‌سازد و بخواهد نسل فردا را هم، پرورش دهد. توسعه زمانی اتفاق می‌افتد که نسل امروز با چالش کشیدن نهادهای دیروز، امروز را می‌سازد و نسل فردا را هم پرورش دهد. گذر از توسعه نیز زمانی محقق خواهد شد که نسل فردا با به چالش گرفتن نهادهای امروز، هم امروز را بهم بریزد و هم فردایی بسازد که از جنس دگرگونی‌ها باشد. ظرفیتی که درحال حاضر می‌تواند ما را از فروبستگی‌های تاریخی نجات دهد، کودکان ما هستند. برای اولین‌بار است که کودکان ما در طول تاریخ، وارد عرصه راهبری بزرگسالان می‌شوند که به نظرم این مسأله می‌تواند تمدن نو را ورق بزند. آنچه کودکان ما را از دوران قبل جدا می‌کند، این است که به دلیل وجود ابزارهای ارتباطی و اطلاعاتی جدید، کودک وارد فضای عمومی می‌شود و می‌تواند در این فضا نقش بازی کند. به عبارت دیگر، سن ورود به این فضا، کاهش پیدا کرده و کودک را قدرتمندتر از بزرگسال کرده است. این مسأله باعث شده که آگاهی‌های کودکان ما، چندمنبعی شود برخلاف گذشته که تک‌منبعی بود. بنابراین ما نمی‌توانیم در ا«‌ها، ذهن‌های منجمد بلوکه شده را ایجاد کنیم.

او با بیان اینکه آینده عقلانیت ارتباطی ما تحت‌تأثیر کودکان خواهد بود، افزود: زیست‌جهان آینده ما با حضور کودکان، یک زیست‌جهان دگرگون‌شونده خواهد بود. دگرگونی مستمر، رکن اساسی این زیست‌جهان است و این خود بستری را فراهم می‌کند برای تحولاتی که صدها سال، مانع داشته است. البته این نکته را نیز باید گفت که همه این موارد یک شرط دارد و آن اینکه ما کودکانمان را تاحد ممکن در یک فضای غنی‌شده از گفتگو بزرگ کنیم چراکه اگر کودکان ما گفتگو را نیاموزند و مهارت آن را یاد نگیرند، ممکن است وقتی آن ابزار پرقدرت را به آن‌ها می‌دهیم، آسیب‌زا باشند.

در ادامه محمود امانی طهرانی درباره سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک به ایراد سخن پرداخت و ضمن اشاره‌ای کوتاه به اساسنامه این سازمان، درباره چشم‌اندازهای آن گفت: چشم‌انداز این سازمان هادی‌بودن، برانگیختن و گشودن عرصه‌های مشارکت است. باید خانواده‌ها احساس کنند که این سازمان می‌تواند بستر مناسبی برای رشد و تعلیم فرزندانشان باشد. همین مورد است که این سازمان را می‌تواند تبدیل به یک سازمان چابک کند. نقطه مقابل آن، زمانی‌ست که این سازمان صرفاً به یک سازمان اداری تقلیل یابد. لذا باید این سازمان را تا جایی که می‌توانیم حمایت کنیم و اجازه ندهیم پشتش خالی بماند.

علیرضا کرمانی سخنران آخر این آیین، به درباره مطالعات کودکی در ایران صحبت و اذعان کرد: مطالعات کودکی در ایران، موضوعی سهل و ممتنع است. سهل است چون جامعه‌شناسان، روانشناسان، خبرنگاران و … به آن همواره می‌پردازند. از طرف دیگر ممتنع است چون می‌بینیم که مطالعات کودکان هیچ مصداق عینی در کشور ندارد. ما در ایران چیزی به نام مطالعات کودکی نداریم و به لحاظ تاریخی شکل نگرفته که با رویکرد بین‌رشته‌ای سراغ آن رفته باشند. هرچند با اندک تسامحی برخی مطالعات را در این حوزه قرار داد.

کرمانی با ارائه تصویری از مطالعات کودکی در ایران از طریق آمار و ارقامی در رشته‌های دانشگاهی، حوزه نشر، همایش‌ها، پایان‌نامه‌ها و …، در پایان خاطرنشان کرد: مطالعات کودکی در ایران، عنوان نامناسبی برای مجموعه تلاش‌هایی‌ست که به زحمت می‌توان آن‌ها را مطالعات کودکی در ایران تصور کرد. همه این تلاش‌ها را که ذیل نطالعات کودکی می‌بینیم، می‌توان ذیل یک کلمه خلاصه کرد و آن «تربیت» است. هرچند منکر این نیستیم که آینده کودکان مهم است ولی باید دانست که «بودن» و «شدن» کودکان دچار لطمه شده و آینده آن‌ها در خطر است. لذا هدایت دانشجویان به این عرصه و راه‌اندازی مطالعات کودکی در مقطه ارشد و دکتری، بسیار ضروری‌ست. به همین ترتیب باید مطالعات بین‌رشته‌ای شروع شود و همزمان با آن‌ها ما بتوانیم در این خصوص حرفی برای گفتن داشته باشیم.

گزارش از: فریبا رضایی