با توجه به کوچکتر شدن فضاها در جامعه امروز و بالا رفتن آگاهی مردم از تاثیر تهویه هوا در سلامتی، استفاده از هواکش نسبت به گذشته بسیار متداول تر شده است. به همین جهت فن آوری تولید و ساخت این ابزار نیز توسعه پیدا کرده و برای مکانها و مصارف مختلف، انواع گوناگونی از هواکش ها (در دو دسته ای عمده هواکش خانگی و هواکش صنعتی) روانه بازار شده است.
در این نوشتار به اختصار سعی خواهد شد تا ویژگی های متفاوت انواع هواکش های خانگی و صنعتی مورد بررسی قرار بگیرد.
هواکش
هواکش یا فن اغلب از ترکیب الکتروموتور (موتور برقی)، پره و بدنه (قاب) تشکیل شده و وظیفه آن تهویهیِ هوای محیط های بسته است (به همین علت هواکش ها از زیر مجموعهی تهویه مطبوع به شمار می آیند). اما با توجه به اندازه فضا، میزان رطوبت محیط، مقدار آلودگی یا نوع آلودگی موجود در یک محل و غیره نوع هواکش مورد استفاده نیز متفاوت در نظر گرفته می شود. مهمترین دسته بندی انجام شده برای انتخاب و خرید هواکش: فن خانگی و فن صنعتی است که در ادامه با مشخصات متفاوت این دو گونه آشنا خواهیم شد. خرید هواکش از یک نمایندگی رسمی می تواند به شما در انتخاب یک محصول با کیفیت و مدنظرخودتان با قیمت مناسب یاری رساند.
هواکش خانگی
هواکش خانگی به فن های کوچک و ظریفی که معمولا جهت تهویه هوای محیط های خانگی، اداری و تجاری مورد استفاده قرار می گیرند، اطلاق می شود. باید توجه داشته باشید اگر هواکش خانگی را برای استفاده در آشپزخانه می خواهید به این دلیل که آشپزخانه چربی و رطوبت زیادی ایجاد می کند بهتر است پروانه های آن از جنس پلاستیک باشد تا در صورت لزوم بتوانید به راحتی آن را با یک پروانه دیگر تعویض کنید.
مشخصات این فن ها عموما به شرح ذیل است:
- از نظر اندازه کوچک (غالبا ۱۰×۱۰ یا ۱۵×۱۵)
- کم صدا
- ارزان قیمت و اقتصادی
- دارای قدرت کم (دور موتور آنها پائین است)
- کارایی محدود
- از نظر ساختار مکانیکی ساده
- نصب آسان (تقریبا همهی افراد عادی توانایی نصب و اتصال آن به سیم کشی برق را دارند)
- امکان بکارگیری در محل های متنوع اما کوچک (محیط های خانگی، سرویس های بهداشتی، آشپزخانه ها، مغازه های متراژ پائین، برخی اتاق ها، دفاتر اداری محدود و سایر اماکن مشابه)
- تعداد کم پره ها (عموما دو یا سه به بالا)
- پره ها اغلب پلاستیکی
هواکش صنعتی
هواکش صنعتی به فنی گفته می شود که در محیط های بزرگ صنعتی و کارگاهی جهت تخلیه هوای آلوده، دود، گازها، رطوبت های بالا و بخارهای سمی نصب می گردد. در گذشته جایگزینی هوای تازه را با یک روش طبیعی انجام می دادند به این گونه که راه هایی برای ورود و خروج هوا قرار داده می شد، اما اکنون استفاده از هواکش صنعتی و هواکش خانگی بسیار افزایش یافته است این نوع هواکش ها نیز دارای مشخصات فنی خاص خود متفاوت از نوع خانگی هستند:
- بزرگتر از اندازه فن خانگی هستند (غالبا۵۰×۵۰ یا ۶۰×۶۰)
- صدای بیشتری تولید می کنند
- گران قیمت تر هستند
- قدرت بالاتر (دور موتور بالایی دارند)
- کارایی بیشتر
- در بعضی مدلها از ساختار مکانیکی پیچیده تری برخوردارند
- نصب بعضی مدلها به تخصص نیاز دارد
- نیاز به نصب در محل هایی دارند که فضای کافی برای بکارگیری هواکش های بزرگ را دارا هستند (سوله ها، کارگاه های متوسط و بزرگ، آشپزخانه های صنعتی، سرویس های بهداشتی عمومی، کارخانجات، مرغداری ها، سردخانه ها و …)
- جنس پره ها در برخی مدلها از آلومینیوم، فولاد یا برخی فلزهای دیگر است (البته در انواع ساده تر آن از پره های پلاستیکی مقاوم نیز استفاده می شود)
- مقاومت بالا در مقابل رطوبت، خوردندگی و سایش (در بعضی مدلهای خاص)
- در مدلهای بزرگ و خاص به برق سه فاز نیاز دارند.
- از استفاده های مهم و متمایز کننده آنها از هواکش های خانگی، بکارگیری در خنک کردن (تبرید) تجهیزات و محیط های صنعتی است.
انواع هواکش از نظر نوع ساختار
با توجه به ساختار بکارگرفته شده، انواع هواکش را می توان به دو دسته ای آکسیال (یا محوری) و سانتریفیوژ (یا گریز از مرکز) تقسیم نمود (شایان ذکر است که هواکش های خانگی و صنعتی هر دو به گونه ای زیر مجموعه این دو ساختار به حساب می آیند):
- هواکش آکسیال یا محوری: در این نوع فناوری، پره ها یا تیغه ها به دور یک محور چرخیده و هوا را به درون خود می مکند؛ و سپس آن را از طرف دیگر خارج می کنند. به عنوان نمونه اکثر هواکش های خانگی (اگر نگوئیم همه) از نوع محوری هستند. این مدل از فناوری خود به چهار زیر مجموعه دیگر تقسیم می شود:
- هواکش ملخی یا پروانه ایِ محوری (عملکرد آن به این صورت است که پروانه ها یا پرهها بدور یک محور می چرخند. با توجه چرخشی بودن حرکت، جریان هوای خروجی نیز چرخشی است. این نوع هواکش بسیار متداول بوده و در مصارف خانگی و صنعتی بر روی دیوار یا سقف های صاف کاربرد فراوانی دارد).
- هواکش لوله ایِ محوری یا درون کانالی (در این نوع هواکش، پره ها حول یک محور اما درون یک محفظهی لوله ای یا استوانه ای شکل قرار گرفته و بازده بهتری نسبت به نوع پروانه ای دارند. جریان خروجی هوا در این مدل نیز بصورت چرخشی است).
- هواکش پره ایِ محوری (عملکرد این مدل از فن مانند نوع لوله ایِ محوری است با این فرق که در ورودی و گاهی خروجی آن از پره هایی استفاده شده که جریان هوا را به شکل دلخواه هدایت می کنند. به همین علت از بازده بیشتری نسبت به سایر مدلهای محوری برخورداراند).
- هواکش جریان محوری دو مرحله ای (در این نوعِ کمتر متداول، از دو فن در یک مسیر استفاده شده است. بنا به نیاز و مدل تولیدی، این دو هواکش یا در یک جهت می چرخند یا در دو جهت مخالف هم. از معایب آن می توان به صدای زیاد بدلیل وجود دو فن اشاره کرد).
- هواکش سانتریفیوژ (یا گریز از مرکز): هواکش سانتریفیوژ شکل حلزونی مانندی داشته و در آن زاویه ورود و خروج هوا ۹۰ درجه است. در این فناوری از پره و پروانه جهت ساخت هواکش استفاده شده است. بنابراین، هوا از سمت پروانه به بخش پره ها جریان می یابد و این مسئله موجب افزایش شدت جریان می شود، در نتیجه فشار هوای خروجی زیاد و قابل توجه است. از آنجائیکه فشار خروجی هوا قدرت بالایی دارد از آن به عنوان یک دمنده در کانالهای سیستم های تهویه مطبوع نیز استفاده می شود. ضمن اینکه پایداری خوبی در مقابل خورندها و عوامل فرسایشی دارد.
باید توجه داشت که در اکثر مصارف خانگی و صنعتی ساختار آکسیال یا محوری بکارگرفته می شود (که دلیل آن حجم بالای هوای جا به جا شده، ارزان تر بودن، کم جا تر بودن، مصرف انرژی پائین تر، فشار کمتر هوای جا به جا شده و … است).
در مقابل برای مصارف صنعتی عظیم و یا حتی مجتمع های خانگی بزرگ از ساختار گریز از مرکز استفاده می شود (بدلیل تولید هوا با فشار بیشتر و در نتیجه هماهنگی بهتر با کانال کشی، قدرت مناسب تر، دوام بالاتر در محیط های فرسایشی و سایشی و …).
جمع بندی
امروزه بکارگیری هواکش خانگی و هواکش صنعتی امری اجتناب ناپذیر در منازل و صنایع محسوب می شود. اما از آنجائیکه انواع مختلفی از این فن ها با کاربری های کاملا متفاوت و کیفیت های گوناگون در بازار موجود است، توصیه می شود در صورت نداشتن اطلاعات کافی، به منابع قابل اعتمادی مانند سایت ویدفکتور (https://vidfactor.com) مراجعه و از مشاوره رایگان کارشناسان کارآزموده آنها جهت انتخاب و خرید هواکش مورد نیازتان بهره بگیرید.