گروه عظیمی از نوجوانان ایرانی، نوجوانی نمی‌کنند

گروه عظیمی از نوجوانان ایرانی، نوجوانی نمی‌کنند

مصطفی رحماندوست در نشست «شعر نوجوان، نیازها و ذائقه‌ی نسل امروز» به برخی از ویژگی‌های سن نوجوانی اشاره کرد و گفت: دوره نوجوانی، دوره سختی است؛ ولی در ایران این دوره سخت‌تر هم هست. گروه عظیمی از نوجوانان ایرانی، نوجوانی نمی‌کنند.

– اخبار فرهنگی –

به گزارش خبرگزاری تسنیم، نشست علمی تخصصی «شعر نوجوان، نیازها و ذائقه‌ی نسل امروز» با حضور شاعران نام‌آشنای شعر نوجوان، در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد. این نشستِ تخصصی از سلسله نشست‌های «فراسو» است که با حضور مصطفی رحماندوست، ساعد باقری و آتوسا صالحی شاعران حوزه شعر نوجوان برگزار شد.

انیسه موسویان، مدیرکل آفرینش‌های ادبی و هنری کانون با اشاره به موضوع این نشست تخصصی که «شعر نوجوان، نیازها و ذائقه‌ی نسل امروز» است، گفت: شاید بهتر باشد که پیش از صحبت درباره شعر نوجوان، درباره خود نوجوانی صحبت کنیم. نوجوانی را انتقال از مرحله آخر کودکی به مرحله بالندگی و کمال می‌دانند. در مورد سن نوجوانی اتفاق نظر وجود ندارد و در فرهنگ‌های مختلف تعاریف متفاوتی وجود دارد، اما ما می‌توانیم بگوییم سن ۱۱ تا ۱۸ سالگی سن نوجوانی است. نوجوان در این سن قدم به دنیای بیرون و قدم در دنیای خودش می‌گذارد.

ساعد باقری نیز در ادامه با ابراز خوشحالی از برگزاری این نشست تخصصی درباره نوجوان گفت: این اتفاق نظر در وجود نداشتن تعریف نوجوانی خودش نشانه چیزی است؛ شاید اصلاً نتوانیم نوجوانی را در دوره خاصی تعریف کنیم. به نظر من نوجوانی هویت خاص خودش را دارد و نباید آن را به‌عنوان حد واسطی بین کودکی و جوانی ببینیم.

او ادامه داد: البته اگر من به تعریف ۱۰ سال پیش نوجوانی بازگردم، شاید با تعریف امروز نوجوانی متفاوت باشد؛ ولی باید بگویم پرشورترین خاطره‌های من در دوره نوجوانی شکل گرفته است. با این‌حال فکر می‌کنم نوجوانی اتمام دوره کودکی نیست، بلکه شروع دوره جوانی است.

رحماندوست نیز در ادامه در این‌باره گفت: دوره نوجوانی، دوره سختی است ولی در ایران این دوره سخت‌تر هم هست. گروه عظیمی از نوجوانان ایرانی، نوجوانی نمی‌کنند. وقتی شما به برخی از نوجوانان امروز ایرانی نگاه می‌کنید، آن‌ها زن و مرد خانواده هستند. متأسفانه ما نمی‌توانیم به تعریف سازمان بهداشت جهانی در ایران اتکا کنیم.

او ادامه داد: به دفاع از کسانی که برای نوجوانان کار کرده‌اند، می‌گویم تقصیر نویسندگان نوجوان نیست. تقصیر نوجوانان هم نیست. باید برای نوجوانان زمینه نوجوانی کردن را فراهم کرد. بدبختانه نوجوان امروز، نوجوان بسیار آسیب دیده‌ای است.

صالحی نیز در ادمه این نشست با اشاره به این‌که در تعریف نوجوانی می‌توان از تجربیات خود صحبت کرد، بیان کرد: من در مقاله‌ها خوانده‌ام که اگر در گذشته هر ۱۰ سال تعاریف مفاهیم تغییر می‌کرد، در حال حاضر فاصله تغییر این تعریف‌ها به دو، سه سال رسیده است؛ یعنی سرعت تغییرات بسیار بالا رفته است. حتی من شنیده‌ام در بعضی از تعریف‌ها سن نوجوانی تا ۲۵ سال ارزیابی شده است.

او با اشاره به بالا رفتن سن نوجوانی در بعضی جوامع گفت: در این تعریف ویژگی‌های اصلی را با سن منطبق می‌کنند. چون به خاطر فرهنگ و آموزش و پرورش هر جامعه‌ای ممکن است بلوغ دیررس یا زودرس اتفاق بیفتد. حتی گاهی ما به این نتیجه می‌رسیم که به تعداد هر نوجوان، ممکن است تعریف از نوجوانی وجود داشته باشد. ولی در میان همه این تعاریف نقطه مشترک همان بحران هویت و خشم درونی است؛ بنابراین شاید بتوانیم در شعر نوجوان با جواب دادن به هیجانات آن‌ها به مخاطب نزدیک بشویم.

شعر نوجوان چیست؟

ادامه این نشست به بحث و نظر درباره تعریف شعر نوجوان اختصاص داشت. ساعد باقری درباره تعریف شعر نوجوان گفت: شعری که برای او سروده می‌شود، شعر نوجوان است. شعری که او می‌خواند، شعر خوب نوجوان است؛ ولی هیچ‌کدام از این‌ها مطلق نیست.

وی تأکید کرد: ما امروز ۲۰ گونه نوجوان داریم. نوجوان پرتوقعی که مسئولیت‌پذیر نیست تا نوجوانی مانند آنکه آقای رحماندوست نام برد، نوجوانی که مرد خانواده شده است. بنابراین نویسندگان و شاعران می‌توانند به تنوع گونه‌های این دوره توجه داشته باشند. شعری که نوجوان بخواند و دوست داشته باشد، شعر نوجوان نیست؛ چون ممکن است آن شعر ‌آن‌قدر عامیانه باشد که نوجوان امروزی هم آن را خوانده است و دوست داشته است.

باقری با توجه به متغیر بودن تعریف نوجوان گفت: شعری که برای نوجوان سروده می‌شود و از سوی نوجوانان با استقبال روبه‌رو می‌شود، شعر نوجوان است.

رحماندوست نیز در تعریف شعر نوجوان بیان کرد: متأسفانه ما بر اساس یافته‌های روان‌شناسی نمی‌توانیم به نوعی از نوجوانی برسیم که بتوانیم شعرها را با معیار آن ارزیابی کنیم. بخشی از شعر نوجوان، شعر نوجوانانی است که اهل کتاب، مطالعه و شعر هستند، بخشی از این شعر، شعر حکمی و شعر عامیانه است.

او ادامه داد: سروش نوجوان، مجله موفقی در دوران خودش بود که می‌توانست شاعران جدید خلق کند؛ ولی امروز اگر این مجله هم وجود داشت، باز هم نمی‌توانست شاعر درست کند. تفاوت مخاطب ما در حوزه شعر نوجوانی که به خاطر شرایط اقتصادی، سیاسی و ناامیدی‌های آن‌هاست نباید ما را از فعالیت در این زمینه بازدارد. مهم اینجاست که وقتی به قضاوت و داوری می‌رسیم، چه در نقد و چاپ باید تعریف کنیم که این شعر برای چه گروهی سروده شده است.

صالحی نیز در ادامه این نشست درباره سرودن شعر برای نوجوان امروزی گفت: شعر سطح عمیق‌تری از متون ادبی را در نظر می‌گیرد. ما به آن ادبیات ناب می‌گوییم، هر عنصری در آن اهمیت دارد. من فکر می‌کنم در سرودن شعر باید به بی‌زمانی برسیم؛ زیرا اشعار شاعری مانند حافظ که برای مردم زمانه خودش شعر سروده بود، حتی امروز هم خوانده می‌شود و می‌دانیم که در آینده هم مورد توجه خواهد بود.

صالحی با اشاره به اینکه ما به ادبیات عمیق نیاز داریم، اضافه کرد: رمز ماندگاری ادبیات در «سطح‌به‌سطح» عمیق شدن است که اصطلاحاً پوست پیازی گفته می‌شود. این رمز ماندگاری است که باعث می‌شود کسی در «روستا»یی یک شعر خاص را بخواند دوست داشته باشد و نوجوان شهری هم آن را بخواند و دوست داشته باشد.

رحماندوست در پاسخ به صحبت‌های صالحی بیان کرد: این‌که بگوییم شعر بی‌زمان باشد، حرف قشنگی است. شعر بی‌زمان و مکان گفتن بسیار سخت است. مجموعه‌ای از شعرهای ما را می‌خواستند برای کره جنوبی ترجمه کنند. تعدادی از شعرهای ما را برای آن‌ها انتخاب کردند. بعد از مدتی متوجه شدم آن‌ها اصلاً حرف ما را متوجه نمی‌شوند. شعر بی‌مکان و زمان گفتن در کشور ما بسیار دشوار است.

باقری نیز در ادامه درباره اینکه نوجوان امروز چقدر شعر می‌خواند، گفت: چه بخواهیم نخواهیم؛ اگر شما بتوانید آثاری بیافرانید که آن‌ها با آن ارتباط برقرار کنند، روی خلاق‌های آن‌ها تأثیر خواهید گذاشت. در حوزه شعر نوجوان دو گونه تأثیر خواهیم داشت، یک تأثیر مستقیم روی مخاطب شعر شما و دیگری، تأثیر غیرمستقیم روی آدم‌های خلاق است.

او تأکید کرد: من نمی‌خواهم بگویم کدام از این تأثیرات مهم‌تر است، شاید اگر شما روی گروه دوم وقت بگذارید بیشتر تأثیر بگیرید و مخاطب بیشتری هم پیدا کنید. تفننی کار کردن در حوزه شعر نوجوان اشتباه است. چون نوجوان خلاق امروز از این شعرهای نوجوان، اگر خوشش بیاید الگوبرداری می‌کند؛ بنابراین مسئولیت‌پذیری در این حوزه بسیار مهم است.

برآورده شدن آرزوی قیصر

در ادامه این نشست آیین نکوداشت بیوک ملکی شاعر نام‌آشنای حوزه شعر نوجوان نیز با حضور فاضل نظری مدیرعامل کانون پرورش فکری، محمدرضا زمردیان معاون فرهنگی کانون و جمعی از نویسندگان و شعرا برپا شد. در این آیین شاعران و نویسندگانی مانند فریدون عموزاده‌خلیلی، شهرام اقبال‌زاده، جواد محقق، کمال شفیعی، اسماعیل امینی، آتوسا صالحی، فاطمه سالاروند، شاهین رهنما، بابک نیک‌طلب، ساعد باقری، مهدی حجوانی، مصطفی رحماندوست، عباسعلی سپاهی‌یونسی، حسین تولایی، حبیب نظاری، قاسمعلی فراست، زیبا اشراقی همسر زنده‌یاد قیصر امین‌پور و… حضور داشتند.

ملکی در این مراسم با بیان اینکه در طول ۴۰ سال کارش سه نکته را سرمشق خود قرار داده است، توضیح داد: نکته‌ای که همیشه به آن توجه داشته‌ام این است که تا شعرهایم را به چند صاحب نظر ندهم و از آن‌ها نظر نگیرم، چاپ نمی‌کنم؛ ولی خودم را اسیر مطالب نظری و تئوری نکردم. سعی کردم همیشه نظرات مخاطبانم را بگیرم و با آن‌ها بیشتر ارتباط برقرار کنم؛ چون هم دقت بالاتری دارند و هم به روزتر هستند.

ملکی ادامه داد: در جشنواره دوچرخه طلایی به سردبیری آقای عموزاده خلیلی که در آن دوره سردبیر دوچرخه هم بود، کتاب «در پیاده‌رو» جایزه دوچرخه طلایی را برد. تمام داوران جشنواره، نوجوانانی از سراسر ایران بودند که شعر را می‌شناختند. بعد از مراسم از آن‌ها خواستم بمانند و با هم صحبت کنیم. وقتی شروع به صحبت کردند، شگفت‌زده شدم. از این شگفت‌زده شدم که چطور آن‌ها به نکاتی در این کتاب پی برده‌اند که منتقدان و شاعران دیگر پی نبردند.

برای بچه‌ها شعر سیاسی بگوییم؟

او با بیان اینکه متأسفانه ما کتاب‌ها را دقیق نمی‌خوانیم، افزود: از همان روز تصمیم گرفتم بیشتر با بچه‌ها ارتباط بگیرم و از منبع ارتباطی که همین جلسه‌های «دو پنجره» است استفاده کنم و نظرات آنان را بشنوم.

ملکی با اشاره به سرعت رشد فکری نوجوانان امروز بیان کرد: سرعت رشد بچه‌های ما این‌قدر زیاد است که ممکن است در کشورهای دیگر این شرایط وجود نداشته باشد. مثلاً تا پیش از این، همه ما معتقد بودیم که نباید برای بچه‌ها شعر سیاسی گفت. ما حق نداریم پای آن‌ها را به این دنیا باز کنیم؛ ولی در حال حاضر سال‌هاست که این اتفاق افتاده و نوجوانان امروز ما درباره سیاست فکر می‌کنند. حالا تکلیف ما چیست؟ نباید شعر سیاسی برایشان بگوییم؟ حتماً باید کار کنیم ولی این‌که چطور بگوییم، مهم است. ما باید ببینیم آن‌ها به چه سیاستی فکر می‌کنند و به آن بپردازیم.

فریدون عموزاده‌خلیلی نیز در این آیین با تشکر از کانون برای برگزاری مراسم تقدیر از بیوک ملکی گفت: وقتی فهمیدم قرار است از آقای ملکی تقدیر شود از صمیم قلب خوشحال شدم. من و قیصر بارها باهم درباره فروتنی و محجوب بودن آقای ملکی باهم صحبت کرده بودیم. گمان می‌کنم با این مراسم حق ملکی که همیشه به خاطر شخصیت فداکار خودشان کنار می‌ایستند تا بقیه دیده شوند، ادا شد.

او با بغض ادامه داد: درست است که امروز از طرف انجمن به ملکی لوح تقدیر دادیم، ولی گمان می‌کنم بعد از ۱۰-۱۱ سال یکی از آرزوهای قیصر برآورده شد. او همیشه دوست داشت که در حدی که شایسته ملکی است، از او تقدیر شود.

در ابتدای این مراسم کلیپی از صحبت‌های شاعران درباره بیوک ملکی پخش شد و در پایان نیز هدایایی نیز از سوی کانون، انجمن‌نویسندگان کودک و نوجوان و ناشرانی چون افق و پیدایش و… به ملکی اهدا شد.

داستانی برای چهره خاکستری شهر

انتهای پیام/

–