نگاهی به معانی و علت نامگذاری خودروهای ایرانی؛ از پیکان تا ری را

نگاهی به معانی و علت نامگذاری خودروهای ایرانی؛ از پیکان تا ری را

نام خودرو یکی از مهمترین مراحل در تولید آن است. در این مطلب به معانی و علت نامگذاری خودروهای ایرانی می پردازیم.

یکی از مراحل تولید خودرو در هر شرکت خودروسازی نامگذاری برای آن است. اسم خودرو در واقع بخشی از هویت آن است و به همین دلیل از اهمیت خاصی برخوردار خواهد بود. همان‌طور که احتمالا حدس می‌زنید این مرحله یکی از دشوارترین مراحل برای آن شرکت محسوب می‌شود چرا که قرار است با آن اسم راهی بازار شود و سال‌های سال مورد استفاده قرار بگیرد.

معانی و علت نامگذاری خودروهای ایرانی چیست؟

در هر حال همانند یک نوزاد انسان یا هر محصول دیگری که نیاز به معرفی دارد و قرار است در آینده در بازار و جامعه فعالیت کند، خودرو نیز نیازمند نامگذاری است و این پروسه نیز برای هر شرکت خودروسازی از نان شب واجب تر است. برای مثال فرض کنید با یک کمپانی خیلی معروف مانند شرکت کره‌ای هیوندای سر و کار داریم.

بیایید برای مثال خودروی هیوندای سانتافه را برای ادامه بحث انتخاب کنیم. این شاسی بلند محبوب فروش خوبی در کره و دیگر کشورهای جهان داشته است. در واقع مقصد عرضه اصلی این خودروی کراس اوور در آمریکای شمالی بوده و نامگذاری آن نیز از روی شهری در این کشور واقع در نیومکزیکو گرفته شده است.

بنابراین با اندکی توجه متوجه خواهیم شد که کمپانی هیوندای از این نامگذاری هدف مهمی داشته است. البته این نکته هم ناگفته نماند که همین خودرو در کشور مادری‌اش با نام مکس کروز هم شناخته می‌شود ولی نام اصلی آن در تمام جهان همان سانتافه است. با این حساب احتمال زیاد متوجه شده‌اید که نام یک خودرو و فرآیند نامگذاری آن بسیار تأثیرگذار است و باید شرکت‌ها دقت زیادی روی آن داشته باشند.

البته هر شرکت خودروسازی نیز برای خود فرمول خاصی دارد و از آن استفاده می‌کند. برای مثال اگر در فرآیند ناگذاری خودروهای سوپراسپرت لامبورگینی دقیق شویم، متوجه خواهیم شد که آنها خودروهای خود را از روی اسامی گاوهای قدرتمند و وحشی اسپانیایی انتخاب می‌کنند.

یا اینکه کمپانی‌های خودروسازی آلمانی از قدیم الایام برای خودروهای خود کدگذاری خاصی داشته و همیشه آن را رعایت کرده‌اند. البته برخی از شرکت‌های معروف نیز از یک قاعده ثابت پیروی نمی‌کنند و گاهاً دیده شده که برای یک خودروی خاص نامگذاری متفاوتی صورت گرفته است. برای مثال پارسال بود که شرکت فیات برای خودروی کراس اوور خود نام پالس را در نظر گرفت و این نامگذاری را علاقه‌مندان به این کار انجام دادند.

در این مقدمه کوتاه تلاش خود را کردیم تا اهمیت نامگذاری در جریان تولید و عرضه خودرو را توضیح دهیم و با همین مقدمه وارد مبحث فلسفه نامگذاری خودروهای ایرانی شویم. در واقع می‌توان از روی نام برخی از خودروها هدف آن کمپانی را دانست. از طرف دیگر گاهی اوقات باید یک نام مشخص برای خودرو در نظر گرفته شود چرا که هر کشوری فرهنگ خاص خود را دارد و اگر آن شرکت می‌خواهد خودروی خود را بفروشد، باید به آن مولفه‌ها پایبند باشد.

1. سایپا شاهین

یکی از جدیدترین محصولات گروه خودروسازی سایپا، خودروی سدان شاهین است. این خودروی ملی در ابتدا قرار بود با نام رهام وارد بازار شود ولی دلایل مختلفی باعث شد تا سایپا این نام را انتخاب نکند. خوشبختانه شاهین اولین خودرویی است که می‌توان گفت تا حدود زیادی متفاوت با سایر تولیدات داخلی است.

البته می‌توان همچنان شباهت‌هایی بین این خودرو با محصولات ژاپنی و آمریکایی پیدا کرد ولی اینکه بخواهیم بگوییم طراحی و چهره ظاهری آن کلا شبیه به یک خودروی دیگری است، حرفی اشتباه است. متاسفانه مثل همیشه سد تحریم‌ها باعث شد تا این خودرو نیز از پیشرانه جدید برلیانس بهره نبرد و سایپا نیز تصمیم گرفت برای آن همان پیشرانه ارتقایافته توربوشارژ تیبا را تعبیه کند.

و اما سایپا چرا نام شاهین را روی محصول جدید خود گذاشت؟ همان‌طور که می‌دانید شاهین یک پرنده شکاری است که در میان سایر پرندگان به جسارت شهرت دارد. این واژه بسیار قدیمی است طوری که در اشعار حافظ نیز اثری از آن دیده می‌شود. برای مثال به بیت زیر دقت کنید.

شهر زاغ و زغن زیبای قید و صید نیست // این کرامت همره شهباز و شاهین کرده‌اند

2. سایپا کوییک

یکی دیگر از خودروهای محبوب در بازار داخلی ما سایپا کوییک است. گروه خودروسازی سایپا در ابتدا قرار بود نام این خودروی هاچ بک کراس اوور را 212 بگذارد ولی به دلایلی از این کار منصرف شد. اولین سالی که کوییک رونمایی شد، سال 1395 بود و مدتی بعد راهی بازار شد.

سایپا برای ساخت کوییک تلاش‌های زیادی کرد تا با محصولاتی نظیر ساینا و تیبا متفاوت باشد و تقلید و کپی کاری از روی آنها نباشد ولی شوربختانه این هدف مهم محقق نشد چرا که سایپا پیشرانه ساینا و تیبا را برای کوییک در نظر گرفته بود و همین ضعف در مشخصات فنی باعث شد تا کوییک کمتر در معرض توجهات، آن طور که باید قرار بگیرد.

بد نیست بدانید که نام کوییک برای این خودرو حواشی بسیاری برای شرکت سایپا ایجاد کرده است و به عبارتی پرحاشیه ترین نامگذاری خودروی داخلی را کوییک دارد. آن اوایلی که سایپا این نام را برای محصول جدید خود انتخاب کرده بود، فرهنگستان زبان و ادب پارسی انتقاد وارد کرد که واژه کوییک یک واژه غیرفارسی است و نباید در مورد محصولات ایرانی به کار رود.

از حق نگذریم همه ما در وهله اول گمان می‌کنیم نام این خودرو خارجی است و از واژه Quick (به معنای سریع) می‌آید ولی شرکت خودروسازی سایپا به صراحت اعلام کرد که نام کوییک به هیچ وجه از واژگان انگلیسی وام گرفته نشده و کوییک نام یکی از روستاهای کشور واقع در استان کردستان است. بدین ترتیب به تمامی شائبه‌ها پیرامون این نامگذاری خاتمه داده شد.

3. سایپا ساینا

همزمان با رونمایی و عرضه سایپا کوییک، خودروی جدیدی از سوی این شرکت با نام ساینا راهی بازار شد. این خودرو همچنان در خط تولید شرکت سایپا در حال تولید شدن است. اول از همه بگوییم که پلتفرم ساینا عملا تفاوتی با پلتفرم پراید ندارد و هر دوی آنها یکی است و هدف سایپا از این کار، گسترده و متنوع کردن سبد محصولاتش بود.

در واقع این خودرو تفاوت‌های ظاهری محسوسی نسبت به پراید دارد و از قضا مورد توجه مشتریان نیز قرار گرفته است. از طرفی اگر از نظر خودروسازی بخواهیم توضیح دهیم، ساینا به نوعی همان فیس لیفت تیبا تلقی می‌شود که قرار بود در عمل این اتفاق بیفتد ولی مثل همیشه در کشور ما، نسخه‌های جدید یا فیس لیفت‌ها نه تنها جایگزین نسخه قبلی خود نمی‌شوند بلکه در کنار آن قرار می‌گیرند و حتی با آن به رقابت می‌پردازند.

یکی از اقدامات جالب سایپا برای انتخاب نام ساینا، فراخوان بود. این شرکت خودروسازی در سال 95 از مشتریان و علاقه‌مندان خود خواست تا در یک فراخوان شرکت کنند و نام پیشنهادی خود را ارسال نمایند و نهایتاً این گونه شد که ساینا انتخاب گردید. از جمله معانی که برای ساینا ذکر شده می‌توان به دانا، باخرد، سیمرغ و ساکت اشاره کرد. البته یک معنی دیگر ساینا قومی از خاندان زرتشتی‌ها بوده ولی آنچه مدنظر سایپا بوده، همان معنای سیمرغ و یا پرنده خوشبختی بوده است.

4. سایپا تیبا

قدمت خودروی تیبا به سال 87 بر می‌گردد. این خودروی ملی اولین خودروی ملی شرکت سایپا محسوب می‌شد و قرار بود نام آن مینیاتور باشد ولی باز هم سایپا تغییر عقیده داد و تیبا را برای آن برگزید. گفته می‌شود که اساس طراحی چهره ظاهری این خودرو را گروهی از کارشناسان اروپایی انجام داده‌اند ولی می‌دانید که پیکره اصلی آن بر مبنای پراید بوده است.

اگر معنی لغوی تیبا را در نظر بگیریم به معنای عشوه و فریب است اما مسلماً این واژه مدنظر سایپا نبوده است. در زبان زند و پازندی تیبا معنی آهو می‌دهد و در واقع شرکت مذکور نیز می‌خواسته همین معنا را مدنظر قرار دهد. بنابراین همان‌طور که مشاهده کردید، سایپا برای نامگذاری تیبا به زبان پهلوی و زبان اوستایی مراجعه کرده است. به بیت زیر توجه کنید:

کند صدگونه تیبا آن پری رو // فریبد مردمان آن چشم آهو

5. ایران خودرو تارا

تارا ماجرای جالبی دارد. قبل از اینکه پای تحریم‌ها وسط بیاید و اوضاع قمر در عقرب شود، شرکت پژو قرار بود با همکاری ایران خودرو روی یک خودروی جدید کار کنند و در این راه فناوری ساخت آن را به مهندسان ایرانی بیاموزند. به محض اینکه کشورمان دچار تحریم شد، خارجی‌ها رخت بر بستند و از ایران رفتند.

در این میان ایران خودرو موفق شد امتیاز پلتفرم پژو 301 را از فرانسوی‌ها بگیرد و بعداً توانست با اعمال تغییراتی روی آن یک پلتفرم ملی جدید با نام IKP1 تولید کند. این پلتفرم هم اکنون روی خودروی تارا قرار گرفته و در دو نسخه دنده‌ای و اتوماتیک راهی بازار شده است.

معنای لغوی تارا در واژه نامه فارسی، ستاره است و از دیگر معانی که برای آن آمده می‌توان به مردمک چشم اشاره کرد. همچنین در برخی از روستاهای کردستان به پارچه نازک و قرمزی که روی سر عروس می‌اندازند تارا گفته می‌شود. همچنین معانی دیگری برای تارا آمده که خارج از حوصله این بحث است ولی در کل باید بگوییم که تارا یکی از بهترین نامگذاری‌های صورت گرفته برای خودروهای ملی است.

6. ایران خودرو رانا

از دیگر محصولات پرطرفدار ایران خودرو رانا است که در سال 1391 خط تولید آن راه اندازی و روانه بازار شد. اگر دقیق تر به این خودرو نگاه کنیم، آثاری از پژو 206 صندوقدار در آن دیده می‌شود چرا که رانا روی پلتفرم همین خودرو سوار شده است. ایران خودرو در ابتدا اعلام کرده بود که رانا یک خودروی مقرون به صرفه و اقتصادی است و قرار شده آن را با تیراژ بالا وارد بازار داخلی کند اما همچون همیشه هیچ کدام از این وعده‌ها عملی نشد.

چندی بعد شرکت تولیدکننده رانا تصمیم گرفت نسخه ارتقایافته تری از این خودرو را با پسوند پلاس عرضه کند. رانا پلاس تغییرات محسوسی به نسبت رانا معمولی دارد و در بحث امکانات رفاهی و حتی مشخصات فنی هم دچار تغییراتی شد. رانا در لغت ریشه یونانی دارد و معنای آن سیب دانه دار و انار است. البته آن طور که از شواهد بر می‌آید قصد و غرض ایران خودرو از این نامگذاری، خودرویی بوده که در آن راندن حرف اول را بزند.

7. پژو روآ

یکی از محصولات قدیمی ایران خودرو که سال ساخت آن به دهه 70 هجری بر می‌گردد، پژو آر دی بود. بدنه این خودرو همان بدنه پژو 405 است و حتی بیشتر اوقات این دو خودرو از نمای جانبی با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند. موتور این خودرو اما از روی پیکان برداشته شده است.

چند سال و در اواسط دهه 80 هجری ایران خودرو تصمیم گرفت مجدداً نسخه ارتقایافته این خودرو را راهی بازار کند تا تصویر ناخوشایندی که از آر دی داشته‌ایم از اذهان پاک شود و حاصل کار پژو روآ بود. نام روآ در لغت به معنی رونده است.

8. ایران خودرو آریسان

در سال 1393 ایران خودرو تصمیم گرفت تا با پیکان وانت برای همیشه خداحافظی کند و خودروی جایگزینی برای آن معرفی نماید. نام این خودروی جایگزین آریسان بود و حتی قرار است که نسخه بهبودیافته این وانت با نام آریسان 2 به زودی در خط تولید قرار بگیرد.

در نسخه اولیه آریسان ایران خودرو نتوانست خودرویی بی‌عیب و نقص تولید کند و این گونه شد که برنامه ریزی برای ساخت آریسان 2 را در دستور کار قرار داد تا بدین ترتیب بتواند ایرادات مهندسی شده قبلی را برطرف کند. خوشبختانه قرار شده اول از همه پیشرانه این خودرو به روز شود و بهبود یابد و پس از آن دیفرانسیل جلو تغییراتی را متحمل شود.

توجه داشته باشید که خودرویی همچون آریسان به هیچ وجه نمی‌تواند با پیکاپ‌های ارزان قیمت بازارهای جهانی به رقابت بپردازد و هنوز ایران خودرو موفق نشده در این کلاس خودرویی چنین پیکاپ قدرتمندی تولید کند. اگر به نامگذاری آریسان دقت کنید، متوجه خواهید شد که از دو واژه آری و سان تشکیل شده است.

آری معنای آریایی می‌دهد و سان نیز یک پسوند و به معنای مانند و شبیه است. بنابراین واژه آریسان به معنای مانند آریایی و یا شبیه آریایی خواهد بود. از طرفی آریسان اسم دختر نیز است و به معنای دختری که مانند نژاد آریایی‌ها اصیل و نجیب است قلمداد می‌شود.

9. ایران خودرو دنا

دهه 90 هجری برای شرکت‌های خودروسازی بسیار پربار بوده چرا که بسیاری از محصولات ایران خودرو و سایپا در این دهه راهی بازار شده است و یکی از بهترین آنها نیز ایران خودرو دنا است که در تیپ‌های مختلفی راهی بازار شده. دنا در سال 93 وارد بازار شد و در ابتدا با هدف جایگزینی برای سمند و سورن تولید شد.

ایران خودرو قصد داشت دنا را به عنوان جایگزینی برای دو خودروی مذکور تولید کند ولی باز هم چنین اتفاقی رخ نداد و این خودرو در کنار سمند و سورن به رقابت پرداخت. نامگذاری این خودرو از روی رشته کوهی بلند در زاگرس که از شمالب غربی تا جنوب شرقی کشیده شده، انتخاب شده است.

بد نیست بدانید که این رشته کوه در مرز سه استان اصفهان، کهگیلویه و بویر احمد و چهارمحال و بختیاری کشیده شده و دنا بلندترین و بزرگ ترین چین خوردگی زاگرس به حساب می‌آید.

10. ایران خودرو سورن

معانی و علت نامگذاری خودروهای ایرانی

سورن خودرویی است که فیس لیفت سمند محسوب می‌شود و ایران خودرو می‌خواست که برای آن نام متفاوتی در نظر بگیرد. البته این اقدام ایران خودرو به لحاظ آنچه در صنعت خودروسازی مرسوم است، درست نیست چرا که باید برای نسخه فیس لیفت یک خودرو نام همان خودروی قبلی به اضافه واژه فیس لیفت به کار رود.

در این مورد نیز ایران خودرو می‌بایست سمند فیس لیفت را برای محصول ارتقایافته خود انتخاب می‌کرد اما تصمیم دیگری گرفت. در واقع شاید هدف ایران خودرو این بوده که با این نامگذاری سورن را به عنوان یک محصول جدید دیگر به سبد محصولات خود اضافه کرده و بدین ترتیب در جهت متنوع سازی سبد خود گام بردارد. سورن در لغت به معنی یورش، حمله و نیز دلیر و پهلوان است.

11. ایران خودرو سمند

معانی و علت نامگذاری خودروهای ایرانی

اوایل دهه 80 هجری بود که ایران خودرو تصمیم گرفت خودرویی جدیدی را بر مبنای پلتفرم 405 تولید کند. برنامه ریزی‌های این شرکت خودروسازی در آن زمان طوری بود که قرار شده بود سمند جایگزینی برای پیکان باشد ولی باز هم این برنامه به سرانجام نرسید و نتیجه نداد.

متاسفانه سمند قرار بود به عنوان یک خودروی پیشرو ملی نقطه عطفی در صنعت خودروسازی کشور باشد ولی این اتفاق آن طور که باید نیفتاد. البته هر چند که این محصول روی پلتفرم پژو 405 سوار شده بود ولی باز هم نماد پیشرفت و توسعه در صنعت خودروسازی به حساب می‌آمد.

سمند در لغت به معنی اسبی است که رنگ آن متمایل به زرد است و از جمله واژگان قدیمی در واژه نامه زبان پارسی است. برای اینکه ثابت کنیم این واژه تا چه اندازه قدیمی است بیتی از شاهنامه فردوسی در ادامه آورده می‌شود که با هم می‌خوانیم:

نهادند زین بر سمند جهان // خروش آمد از دیدگه در زمان

12. پیکان

یکی از اولین خودروهایی که در ایران تولید می‌شد و هم اکنون خودرویی نوستالژی به حساب می‌آید، پیکان است که چهار دهه در ایران در خط تولید قرار داشت. جالب است که بدانید پیکان فیس لیفتی از خودرویی به نام هیلمن هانتر است که در سال 1346 رونمایی شد. (پیکان بر اثر قراردادی بین شرکت ایران ناسیونال سابق و گروه صنعتی روتس تولید گردید)

در آن زمان این دو شرکت هر یک نام جداگانه‌ای برای آن انتخاب کردند. کمپانی روتس تصمیم گرفت نام روتس اَرو را برگزیند و از طرفی ایران ناسیونال هم پیکان را انتخاب نمود. همان‌طور که احتمالا می‌دانید، پیکان در لغت نامه دهخدا نامی برای فلزی نوک دار است که بر سر تیر نصب می‌کنند.

گفته می‌شود احمد خیامی، مدیرعامل ایران ناسیونال خود به تنهایی نام پیکان را برای این خودرو در نظر گرفت و بعد از آن این نام تبدیل به یک نام جدانشدنی از صنعت ما گردید.

13. ری را

یکی دیگر از خودروهای جدید ایران خودرو که قرار است به زودی راهی بازار داخلی شود، ری را نام دارد. چندی پیش این شرکت خودروسازی اعلام کرد که قرار است شاسی بلند جدیدی را وارد بازار کند و نام آن را ریرا گذاشته ولی سوال اینجا مطرح می شود که این نام به چه معناست؟

در ادبیات و زبان مازندارنی ری را یعنی باران و سمبل سرسبزی و طراوت است. از طرف دیگر در زبان مازنی به پرنده ای کوچک و تیزپرواز، ری را می گویند. همچون سایر خودروهایی که ایران خودرو تولید کرده و در راستای حفظ مسئولیت های فرهنگی و اجتماعی، این بار نیز برای خودروی جدید خود نامی اصیل و ایرانی برگزیده است. ریرا برای ما ایرانی ها تداعی گر سرعت و زیبایی است. نظر شما درباره معانی و علت نامگذاری خودروهای ایرانی چیست؟

مقاله اصلی